1 Pierwszy Festiwal Muzyka Utracona odbył się w październiku 1995 roku i zatytułowany był Archaiczne pieśni Bałtów i Słowian, drugi pt. Kołysanki odbył się w listopadzie 1996 roku.

2Wywiad z Jewgienijem Jefremowem, Dokrzyczeć się do Bogów, "Rzeczpospolita" nr 188/1992.

3Program Festiwalu .

4Ibidem.

Kiedy dotarła do mnie wieść, że szykuje się wyjazd na warsztaty taneczne do Siedmiogrodu, ucieszyłem się. Radość moja wzrosła tym bardziej, iż miały się one odbywać w tych rejonach Siedmiogrodu, które podczas zeszłorocznych występów grup tanecznych BOGANCS i ZURBOLO z Kolozsvaru (Kluż) urzekły mnie swym folklorem.

Moją kwaterę stanowił przepiękny pokój, cały urządzony w tradycyjnym ludowym stylu: plecione chodniki, proste meble z ciemnego drzewa, pierzyny, poduchy, haftowane serwety i narzuty, malowana porcelana. Każdy dom we wsi posiadał przynajmniej jeden taki pokój, a zazwyczaj cały był jak ze skansenu. Wiele chat wybudowano jeszcze na początku XX wieku, a późniejsze nie odbiegały wyglądem i wystrojem od pierwowzorów. Najczęściej spotykane ubarwienie ścian stanowił błękit, zieleń i różne odcienie żółcio - pomarańczu. Dachy były proste, dwuspadowe lub łamane, kryte gontem, dachówką lub blachą. Starannie zdobione podcienie, ganki, furty i bramy wjazdowe przydawały im uroku. W obejściu tradycyjny gospodarski inwentarz, a wokół - pola, łąki, sady i ogrody. Po prostu wieś jak się patrzy. Moja gospodyni zresztą też. Nestorka rodziny, babcia Anusia przywitała mnie ubrana w typowy strój starej kobiety: czarne trzewiki, czarne rajstopy, czarną spódnicę, czarną bluzkę i czarną chustę. Tylko serce złote.

Warsztaty tańca to co dzień 3 godziny nauki rano, 2 po południu, a wieczorem potańcówka do upadłego. Kursanci dzielili się według kryterium początkujący - zaawansowany na dwie grupy. Grupa zaawansowana trudniejsza, acz bardziej atrakcyjna, zwłaszcza dla panów, ponieważ uczono tam elementów męskich tańców solowych. Tańce te, z grubsza składające się z wywijasów, podskoków, wyskoków, tupania, klaskania i klepania, są przedmiotem podziwu i uznania ze strony innych panów, a zachwyt i uwielbienia ze strony pań. Wszystkie pytane przeze mnie dziewczyny odrzekły, że jest to bardzo kuszące i ekscytujące obserwować popisujących się chłopaków. Wyznania te zwiększyły moją motywację do nauki, aczkolwiek wykazać dane mi było się w tańcach parowych.

Zrządzeniem losu znalazłem się bowiem w grupie początkującej. Dowodził nią Peter Levai, co do którego powiedzenie "uczy i bawi" było po stokroć trafione. Człowiek ten łączył w sobie talent taneczno - dydaktyczny i aktorsko - komediowy, oprócz więc kroków i figur nie skąpił nam żartów i dowcipów, opowiadając zabawne historie i w ujmujący sposób parodiując nasze pocieszne podrygi. Frajdę oczywiście sprawiał też sam taniec, zwłaszcza, że Peter nie szczędził nam zmian w parach. Tym sposobem w ciągu kilku dni obtańczyłem więcej dziewczyn niż przez cały ubiegły rok. Na dodatek wielce urodziwych.

Komu było mało, szedł wieczorem do domu tańca na zabawę. Około 21-ej zasiadała kapela w składzie skrzypce, altówka, basy, i lud ruszał w tany. Tańczył kto potrafił, chciał lub nie miał kompleksów. Kto nie tańczył, ten patrzył i słuchał, gdyż tańce okrutnie piękne a muzyka cudowna. A jak jeszcze za smyczek chwycił Netti, ponoć ostatni żyjący wielki primasz regionu, doznania osiągały szczyt. Zresztą taniec i muzyka Węgrów nieodłącznie idą w parze (a raczej w tercecie) ze śpiewem. Piosenek z okolicznych wiosek można było uczyć się po zajęciach tanecznych, kto jednak języka nie znał, ten mógł co najwyżej pod nosem melodię zanucić.

Węgrzy, bez względu na to, czy piją dużo czy mało, w zasadzie nie upijają się, burd nie wszczynają, a wydobytą z alkoholu energię inwestują w muzykę i śpiew. Ta cenna właściwość mogła znaleźć ujście tego właśnie lata, kiedy to fetowano 20-lecie ruchu Domu Tańca w Siedmiogrodzie. Główne uroczystości odbywały się w niedzielę 10 sierpnia w Operze Węgierskiej w Kolozsvarze. Zjechali się tam wszyscy przeszli i obecni animatorzy ruchu, czołowi muzykanci i zespoły taneczne. Koncert trwał prawie 5 godzin, a po nim zabawa do białego rana. Żyć, nie umierać, wspaniałe zwieńczenie całego taboru.

"Współczesna komunikacja folklorystyczna" to temat konferencji międzynarodowej która odbyła się w Cieszynie, w dniach 19 - 20 listopada. Konferencję przygotował Zakład Folklorystyki Ogólnej i Stosowanej Instytutu Pedagogiki Muzycznej Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Poruszano tam m. in. takie tematy jak żywotność folkloru, współczesne sytuacje wykonawcze, białoruska pieśń obrzędowa, słowacka muzyka ludowa, szkoła i folklor dziecięcy, kapele cieszyńskie. Udział wzięli naukowcy prof. A. Kopoczek, prof. B. Linette, prof. J. Ługowska, dr P. Dahlig, prof. K. Wrocławski, dr D. Czubala oraz naukowcy z Sofii i Nitry (Słowacja).

Rzecz o graniu

Jak wiecie, lubię sobie od czasu do czasu pograć na skrzypcach, zdejmuję je ze ściany, siadam koło okna, nacieram smyczek kalafonią i, patrząc na skaczącego z gałązki na gałązkę wróbla, próbuję grać. Nie jest to granie weselne ani festynowe. Takie sobie rzępolenie bez ładu i bez składu. Często nie przypomina ono melodii ani pieśni granych i śpiewanych w naszej wsi i okolicy. [...]

Ludzie [...] uciekają też od mojego grania, obchodzą z daleka mój dom albo rzucają kamieniami i bryłami w okna. Czasem nasyłają dzieci, które tańczą na moim podwórku i śpiewają ułożoną naprędce przyśpiewkę:

Przeto, gdybym był człowiekiem rozsądnym, wyrachowanym, szanującym siebie i swoją rodzinę nie powinienem brać skrzypiec do rąk. Raczej powinienem uciekać przed nimi jak przed morową zarazą [...]

Nie mogłem jednak zrezygnować w żaden sposób z grania. Ręce moje same wyciągały się do skrzypiec. [...] Wystarczyło, że wchodziłem do izby i zobaczyłem skrzypce wiszące na ścianie, a traciłem rozum. Brałem je do rąk i grałem, póki mi palce nie ścierpły na strunach, łokcie od smyczka nie zgrubiały, póki sen nie zamknął mi popuchniętych powiek. [...]

Ta moja namiętność do skrzypiec sprawiła, że mój dom rokrocznie odwiedzały wszystkie kapele cygańskie i żydowskie, wędrujące z zza lasu do wsi zadunajeckich, żeby tam grać na weselach i festynach. Prymiści tych kapel chcieli odkupić za grosz znaczny moje skrzypce. Kilka razy prawie już dobijałem targu, ale wystarczyło, że któryś z prymistów wziął moje skrzypce do ręki i zagrał, a wyrywałem mu je spod brody, wynosiłem do komory i zagrzebywałem w sąsieku pełnym zboża. Inna rzecz, że skrzypce, prawie głuche przy mnie, śpiewały jak oszalałe majowe słowiki w rękach cygańskich i żydowskich prymistów. Marzyło mi się wówczas chociaż jedno takie granie. nic też dziwnego, że po odejściu kapel rzępoliłem na skrzypcach całymi godzinami.

Gdy mi się zachciewało grania, wychodziłem nad rzekę, do lasu, w łąki lub zaszywałem się za wsią w zboża. Tam rzadko się zdarzało, żeby mnie ktoś słyszał, A jeśli nawet słyszał, nie śmiał rzucić we mnie kamieniem i cięższym od niego przekleństwem. Na odludziu postanowiłem za wszelką cenę, choćbym miał sobie ugrać ręce po łokcie, choćbym rok nie mógł ruszyć szyją, że będę grał jak żydowscy i cygańscy prymiści. Marzyłem, że nagle której niedzieli wyjdę wprost ze zboża, i na festynie, kiedy kapela odpoczywa pod wierzbami popijając piwo, zacznę grać i ludzie zamiast uciekać, zakrzykną radośnie i ruszą parami do polki.

Zacząłem się bać mojego rzępolenia. Mieli przecież rację ludzie starzy, przestrzegając młodzików przed takim jak moje zapamiętaniem, zacietrzewieniem, zawziętością bezrozumną. Wcześniej czy później ten bezrozumny upór rzucał się na mózg. A ja w tych polach czułem czasem, że moje skrzypce wyjadają mi rozsądek, moją jasność widzenia świata ludzkiego i zwierzęcego. Ale nawet wtedy bardziej niż zbawienia dusznego, olejów świętych pragnąłem grania podobnego do cygańskiego i żydowskiego.

Nigdy się tak grać nie nauczyłem. Może nawet nie dlatego, że wszystko, co dźwięczne w naszym świecie było dla mnie pociągnięte pokostem i woskiem. Teraz dopiero zrozumiałem, dlaczego nie potrafiłem zagrać ani jednej piosenki tak, żeby przy niej zechciał zatańczyć choćby dziad proszalny. Po prostu ja chciałem grać i pysznić się graniem. A takie granie nie zda się ani trawie na sen, ani psu na wiercenie się po budzie, ani człowiekowi na odpoczynek po żniwie.

I. Lista dyskusyjna

E-List E-Otwarty do Biuletynu Domu Tańca "Korzenie" (zwanego dalej Biu.).

Część Pierwsza

"Biuletynie, Ciebie Lista Nasza wyczekiwała, jak..." pisał Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu" w najsłynniejszym w literaturze polskiej opisie koncertu muzyka ludowego (zresztą zaraz po "cymbalistów było wielu", czyli nie jest przypadkiem zbieżność z np. była prezeska SDT i w ogóle tematyka Biu.) ;-), gdyż byłeś tu wzmiankowany wielokrotnie, od tekstu zaproszenia na listę i listu powitalnego poczynając Jako stały czytelnik "K." od początku i publicysta (zdążyłem dotąd zamieścić tylko 1 recenzje koncertu;-( , bo Biu. akurat przestał się ukazywać) cieszę się szczególnie, że znowu fizycznie jesteś i że to właśnie na Twoich stronach pojawiła się pierwsza w papierowej prasie wzmianka o Internetowym Biuletynie Muzycznym "Muzykant", którego tematyka jest muzykowanie ludowopodobne w Polsce i okolicy, co zawiera w sobie m.in. tematykę Biu.

Radość ta jest tym bardziej uzasadniona, że jedna z intencji powołania Naszej Listy Dyskusyjnej, jak to widać w mojej korespondencji z byłym sekretarzem SDT Antonim Beksiakiem, cytowanej na Muzykancie na początku czerwca (czyli jest w logu), była Jej współpraca z Biu. i wszystkimi innymi pismami i innymi środkami masowego przekazu o, szeroko pojmowanych, podobnych zainteresowaniach, podejściu do muzyki i duchu, a w szczególności m.in.: zdobywanie dla Biu. Informacji i artykułów do druku; udostępnianie nowym, zwłaszcza oddalonym fizycznie, czytelnikom i poddawanie pod dyskusje zawartości Biu.; poszukiwanie lub też inicjowanie podobnych inicjatyw jak DT i Biu., wymiana doświadczeń z Nimi i nawiązywanie rożnych form współpracy; poszukiwanie mużyków ludowych i innych osób, które nie znają DT, a mogłyby się przyłączyć kiedyś do Naszej zabawy i innych działań SDT. W obliczu powyższego, jako administrator Muzykanta i prywatnie, dziękuje za życzliwą wzmiankę o Muzykancie, gratuluje Biu. odwieszenia i pisania o ciekawych sprawach, oraz życzę Biu. Dalszych sukcesów , w tym satysfakcji z udziału w I.B.M. "Muzykant" i kontaktów z Jego Listowiczami. W szczególności, mogłoby temu służyć udostępnienie poszczególnych numerów Biu., także archiwalnych, w całości na stronach www lub jako zakodowanych plików tekstowych w Filelist Muzykanta, do czego ponownie zachęcam

Część Druga

Ponieważ większość stałych czytelników Biu., jak się przekonałem w DT, nie jest zorientowana w sposobie działania internetowych list dyskusyjnych, uprzejmie prośże o sprostowanie w Biu., zgodnie z prawem prasowym;-) , kilku istotnych nieścisłości, jakie wkradły się w cytowany komunikat o Muzykancie:

1) Na liście nie "można się zapoznać z opiniami", bo mechanizm listy ich sam nie wygeneruje, lecz napisać je i wysłać na listę musza ludzie; Muzykant nie ma zatwierdzającego teksty do rozpowszechniania redaktora naczelnego (inaczej niz. pisma papierowe, listy dystrybucyjne i niektóre moderowane listy dyskusyjne), Jego istota techniczna jest interaktywność (pisze się "na Muzykanta", a nie "do"), więc właściwsza informacja dla początkujących internautów byłoby, ze na tym e-forum "można wyrażać, wymieniać, przedstawiać i się zapoznawać z informacjami i opiniami", choć, oczywiście, lista jest dla ludzi, a nie odwrotnie, nie wymusza korespondowania, lecz je umożliwia, nikt nie ma obowiązku pisać i może poprzestać na czytaniu tych, co zechcą pisać, ale wtedy, oczywiście, na przez nich wybrane tematy. ;

2) Na liście nie "można się zapoznać głownie z opiniami o muzyce folkowej, a sporadycznie pojawiają się pojedyncze glosy o muzyce ludowej", lecz, jeśli już, to "dotąd można było" itd., bo nie wynika to z jakiegoś zawężania tematyki listy do muzyki folkowej i wyrzucania poza nawias muzykowania ludowopodobnego muzyki ludowej, zwłaszcza w wydaniu KDT i Gości DT, lecz z zainteresowań najbardziej aktywnych Muzykantów, które to z kolei są pochodną obecnego zainteresowania muzyka ludowa w ogóle, te zaś często wynika ze stanu wiedzy o niej i możliwości kontaktów z nią Nic nie stoi na przeszkodzie, by miłośnicy muzyki ludowej pisali o niej na Muzykanta więcej, aktywnie zapraszali na Muzykanta znajomych o podobnych upodobaniach, na bieżąco informowali o swoich i znanych sobie działaniach związanych z muzyką ludową, podejmowali i inicjowali takie działania za pośrednictwem Muzykanta i, m.in. tą drogą, skutecznie zachęcali do niej innych, a proporcje się zmienia. Skądinąd, warto by uściślić, co Biu. rozumie jako ludowe i folkowe. W tym miejscu, pozwolę sobie zauważyć, ze np. z ludowa piosenka kurpiowska "Zasnął Janek", której tekst wydrukowany został właśnie w Biu., zetknąłem się pierwotnie poprzez folkowa Marię Krupowies (jako "Drzemał Jasiek" - XIX-wieczny polski przekład pieśni ukraińskiej, popularny na Litwie), a np. z ludowa piosenka "Tam pod ganeckiem", której tekst jest na stronie www DT, za sprawa folkowej "Werchowyny", wiec takie podziały są MSZ bardzo umowne, nie należy sobie przeciwstawiać tych rodzajów muzyki i, z definicji, każdy tekst o muzyce folkowej jest zarazem nawiązaniem do muzyki ludowej.

3) Na liście nie "pojawiały się sporadycznie pojedyncze glosy {lub raczej teksty} o muzyce ludowej", lecz bardzo wiele, jakkolwiek niekoniecznie o muzyce z obszarów i grup należących do ścisłych zainteresowań DT oraz nie zawsze wprost - zachęcam do uważnego przejrzenia logów od początku

Część Trzecia - prywatna

Moja Specjalna Tajna Agentka, która dotarła na końcówkę obwieszczanej w Biu. "Muzyki Utraconej" w Krakowie, wytropiła tam grupę Emisariuszy warszawskiego DT. O ile dobrze zrozumiałem Jej raport, był tam też m.in. niezapowiadany Teatr "Dzierkalo" z Kijowa. Może zanim relacja z całości trafi 20 listopada do Biu. i Jego kręgu czytelników, zawężonego ciągle jeszcze wielkością nakładu i zasięgiem dystrybucji papierowego pisma, to mogliby się z nią już zapoznać Muzykanci, w tym Ci często ciągle jeszcze niemający dostępu do Biu, a Nim żywotnie zainteresowani? Dziękuje tez Szanownym Redaktorkom Biu. za przemiły wieczór w DT i polecam się, też pozatekstowo, na przyszłość}

Gdy w systemie real audio & video będą interaktywnie transmitowane na żywo w Internecie spotkania DT, to to dopiero będzie triumf{!} kultury dawnej wsi polskiej, ale na razie moje oczekiwania wobec Biu. są skromniejsze. Dziękuję za e-uwagę. E-Uklony,

Od Redakcji:

Bardzo cieszymy się, że na liście dyskusyjnej Muzykant znalazł się tak obszerny tekst, bogaty w wiele cennych uwag o biuletynie Korzenie (obecnie z powrotem "Gazetki Korzenie"). "Interaktywność" działania listy dyskusyjnej i brak jakiejkolwiek kontroli napływu dużej ilości tekstów nierzadko o wartości bardzo mierniej jest niestety zdaniem redakcji główną przeszkodą w uczciwym zapoznaniu się z tekstami bardziej cennymi.

Jeśli chodzi o tekst pieśni "Zasnął Janek ma murawie" to jej źródłem jest nagranie śpiewaczek ze wsi Marianów koło Kozienic, które przeprowadziłam podczas letnich poszukiwań terenowych. Ciekawą kwestią jest pochodzenie pierwszej części tekstu - prawdopodobnie stworzonego współcześnie i zawierającego cechy folkloru miejskiego.

W Internecie Dom Tańca zamierza się pojawić w najbliższym czasie w obszerniejszej formule, zamieszczając m.in. przykłady (sample) dźwiękowe pieśni wraz z ich tekstami. Planujemy także stworzyć bazę danych o nagraniach ze spotkań Domu Tańca, Remontu, a w przyszłości także o innych nagraniach polskiej muzyki ludowej. Mam także nadzieję, że wkrótce internauci będą mogli zapoznać się z archiwum Gazetki Korzenie.

Koncepcje współpracy Muzykanta i Korzeni uważam za bardzo ciekawe, choć słyszę o nich po raz pierwszy. Na razie jednak nie zauważyłam w Muzykancie informacji o muzykantach ludowych, z których Korzenie mogłyby skorzystać.

Katarzyna Andrzejowska

II. To, co jest

Zatańczyć czardasza

Od dwóch tygodni w sobotnie popołudnia w Instytucie Węgierskim przy Marszałkowskiej można nauczyć się czardasza jak i innych węgierskich tańców. Naukę prowadzi Robert Lakatos, który gościł dwa lata temu w Domu Tańca z Zespołem "Bogáncs" z Kolosvaru. Robert, który pochodzi z Siedmiogrodu, doskonale zna tańce węgierskie tego regionu, sam wielokrotnie uczestniczył w różnego typu warsztatach tanecznych, w spotkaniach węgierskich Domów Tańca. Do tej pory "wtajemniczył" nas w arkana czardasza z Széku, poznaliśmy także pierwsze kroki czardasza z Gyimes. Na zakończenie każdego wieczoru mogliśmy wspólnie zatańczyć mołdawskie tańce korowodowe, a mężczyźni mogli próbować zawiłej techniki tańców męskich.

Nie wiem do jakiego stopnia uda nam się przyswoić te niełatwe dla nas tańce, co jednak najważniejsze - dla tych co po prostu lubią taniec - tu można potańczyć i z tego czerpać radość. Mamy też nadzieję, że raz na jakiś czas uda się zaprosić do Instytutu Węgierskiego muzykantów z Węgier lub Siedmiogrodu, by przy żywej muzyce poznać lepiej ducha tych tańców i tej muzyki.

Wszystkich chętnych zapraszamy do Węgierskiego Ośrodka Kultury w każdą sobotę na godzinę 18.00, dodam, iż z tego co mi jest wiadome, nauka tańców węgierskich ma również odbywać się w Adwencie.

III. ... i co będzie

Konkurs trombit - rozpocznie się 7 grudnia o godz. 10.00 w Ciechanowcu. Wyjazd organizuje Piotr Piszczatowski
Spotkania śpiewacze: żeńskie w środy (kontakt Katarzyna Andrzejowska , męskie - w czwartki od godz.18.00 (Kontakt Paweł Biało).

Gazetka "Korzenie" wydawana przez Stowarzyszenie "Dom Tańca"
domtanca@domtanca.art.pl

Redaktor naczelny: Katarzyna Andrzejowska
współredakcja: Katarzyna Dąbek

Logo Gazetki: Waldemar Umiastowski